PL/CZ informace – zákony – předpisy – pozvánky a pod. CZ/PL informacje – ustawy – przepisy – zaproszenia itp.
Evropa se probudila, ale měla by ještě více přemýšlet o surovinách.*
Europa się obudziła, jednak o surowcach powinna myśleć jeszcze więcej.*
Evropa se probudila, ale měla by ještě více přemýšlet o surovinách.
Na jedné straně je dobré, že si Evropa začíná uvědomovat důležitost kritických surovin. Na druhou stranu je škoda, že je to tak pozdě. Navíc bychom se nyní měli starat i o ty suroviny, kterých máme zřejmě hojnost. Naše země v tom hraje důležitou roli.
Přidáno: 2. května 2025 14:00
- Evropa se probudila a začíná přemýšlet o surovinách.
- Jeho plány by však měly jít nad rámec v současnosti zřejmých změn.
- Existuje mnoho náznaků, že tyto suroviny, kterých je v současnosti dostatek, by mohly být brzy nedostatkové.
Vzhledem k tomu, že Čína omezuje dodávky kritických surovin, si mnoho zemí uvědomilo, že hospodářská konkurence může mít nový rozměr. Výhodu budou mít ti, kteří mají přístup k tantalu, niobu nebo lithiu. To je důsledek dynamického rozvoje nových technologií a rostoucí poptávky po – jak se donedávna zdálo – velmi exotických prvcích. Problém se však týká i populárnějších surovin.
Svět potřebuje kritické materiály pro nové technologie
Jak poznamenal prof. Dominik Kopiński, hlavní poradce týmu světové ekonomiky Polského ekonomického institutu, uvádí, že kritické materiály jsou v současnosti základem bezpečnosti – to vyplývá z jejich rostoucího významu a poptávky po nich.
Jak zdůrazňuje, elektromobil je 200 kilogramů neželezných kovů, zatímco automobil se spalovacím motorem má pouze 60 kilogramů.
Neželezné kovy nabývají ve vojenských technologiích stále většího významu. Například stíhačka F-35 „spotřebuje“ až půl tuny cenných a vzácných kovů.
Nebezpečné je, že Evropa je závislá na zahraničních dodavatelích kritických surovin. Mezi lídry patří mimo jiné: čínské společnosti, ale například v niobu (prvku charakterizovaném vysokou odolností proti korozi a vysokým bodem tání) je EU téměř stoprocentně závislá na Brazílii a bor (polokov používaný mimo jiné v polovodičích) je téměř výhradně nakupován z Turecka.
Jak říká Kopiński, stát se závislým na jediném dodavateli je nebezpečné. Podle jeho názoru je fakt, že Evropská unie chce toto změnit, dobrým krokem.
Podle Piotra Skorynky, regionálního ředitele EIT RawMaterials, může a měla by Evropa stimulovat zvýšený potenciál v oblasti materiálů vzácných zemin. Podle manažera se každá země, vzhledem k rozmanitosti jazyků a rozmanitosti právních systémů, musí přizpůsobit doporučením Evropské komise.
– Naštěstí je viditelný zájem o zvyšování potenciálu a také je stále více finančních prostředků na konkrétní investice související s akvizicemi kritických surovin a strategických surovin pro Evropskou unii – poznamenává Piotr Skorynko.
Podle poslance Evropského parlamentu Michała Kobosky jsme však stále na začátku cesty.
– Všichni mluvíme o bezpečnosti, globální bezpečnosti, a najednou se ukázalo, že otázky týkající se surovin – včetně kritických surovin, kritických kovů, prvků vzácných zemin – jsou jedním z klíčových prvků péče o bezpečnost, což dříve nebylo – poznamenává politik.
– Naštěstí jsou změny viditelné – dodává Kobosko.
– Koncem března letošního roku byla Evropskou komisí vybrána, podpořena a preferována první skupina projektů týkajících se kritických surovin. Jsou tam i polští. Tohle je stále, řekl bych, úplný začátek, ale v Bruselu už panuje plné pochopení, že i naši budoucnost bude určovat přístup k surovinám – zdůrazňuje Kobosko.
Zároveň se zmínil o našich národních aktivitách. Podle politika lobbujeme příliš málo a náš hlas je špatně slyšet. – Když je vám 21 let, protože za pár dní budeme v Evropské unii, je čas trochu dozrát a mluvit silnějším, jednotným hlasem o tak důležitých otázkách, jako je strategie pro suroviny – domnívá se europoslanec.
V Dolním Slezsku a Zawierciu máme velké výhody
Stojí ale za zmínku, že naše země nevypadá ve srovnání s Evropou tak špatně. A hnací silou naší surovinové ekonomiky mohou být dvě společnosti: KGHM a Elemental.
– Upozorňujeme, že spotřeba mědi v Evropě v loňském roce činila přibližně 3,8 milionu tun. V Evropě se vyrobilo 2,5 milionu tun rafinované mědi, což znamená, že jsme museli dovézt přibližně 1,3 milionu tun, říká Zbigniew Bryja, viceprezident společnosti KGHM, zodpovědný za rozvoj společnosti.
Ale tím to nekončí. Jak manažer poznamenává, z 2,5 milionu tun pouze 780 tisíc. tuny těžily měď. Zbytek tvoří šrot nebo zahraniční koncentráty a ze 780 tis. tun těžené mědi, polovina z toho je KGHM. – V produkci těžby mědi se řadíme na první místo v Evropě. První místo v Evropě, co se týče rafinované mědi, a tuto pozici si udržujeme. Jsme stabilizátorem systému – říká Zbigniew Bryja.
Dodává, že produkci lze udržet ještě mnoho let, protože ji podporuje ložisko a technologický pokrok.
Společnost by si přála, aby EU podporovala firmy, jako je naše KGHM, protože mají pro Evropu strategický význam.
Zároveň stojí za to věnovat pozornost i dalšímu aspektu fungování našeho potentáta – tzv. daň z mědi.
– Uvědomte si prosím, že daň ve výši 4 miliard zlotých z některých nerostných surovin, kterou jsme loni zaplatili jako jediná společnost v Polsku, je víceméně stejnou částkou jako investiční plán. Místo toho bychom mohli budovat něco víc, myslet na budoucnost, na rozvoj – říká místopředseda.
Druhou polskou firmou, která hraje stále důležitější roli, je Elemental ze Zawiercie. Společnost se specializuje na recyklaci. Společnost má velmi ambiciózní plány.
– V příštím desetiletí vynaložíme 1 miliardu dolarů na rozšíření kapacity recyklace kovů. Naše společnost byla zařazena na seznam firem a iniciativ podporovaných EU jako jedna ze dvou polských firem – říká Paweł Jarski, generální ředitel společnosti Elemental.
– To je samozřejmě velké vyznamenání, ale nezaručuje nám to žádné finanční prostředky, – poznamenává manažer.
Společnost však doufá, že si jejího významu všimnou. Protože je to jedna ze dvou největších společností na světě, která provádí kompletní recyklaci kovů z těchto skupin.
– Jsme zdaleka největší společností v Evropě – větší než všechny 4 ostatní subjekty dohromady. Tato nová investice, kterou realizujeme, se však týká dvou oblastí. První oblastí je oblast související s mědí, samozřejmě sekundární mědí, pocházející z elektronických obvodů. Díky tomu se chceme stát jedním z pěti největších producentů mědi v Evropě – zdůrazňuje Jarski.
Ale tím to nekončí.
– Chceme být lídrem v oblasti recyklace a zpracování kovů z baterií: lithia, niklu a kobaltu, – dodává manažer.
Evropa chápe potřebu změny, ale hrozby jsou také viditelné
Ačkoli je nyní jasné, že Evropská unie chápe potřebu zvýšit svou vlastní surovinovou základnu, existují i znepokojivé trendy.
První je otázka personální. Jak přiznává Jerzy Lis, rektor AGH, ačkoli v současné době máme zaměstnance, výzkumné pracovníky a pracovníky, kteří dokáží vzdělávat, budoucnost není tak růžová.
– Řeknu to velmi brutálně: už 5 let jako univerzity klepeme na ministerstvo, aby otevřelo zakázkové kurzy, pokud jde o těžbu – a ne pro uhlí, ale pro všechny suroviny. Geologické katedry se musí rozvíjet, apeluje vědec.
Domnívá se, že bez investic do vzdělávání může nastat problém se vzděláváním personálu pro budoucnost.
Ještě dalšího problému se surovinami si všiml Przemysław Sztuczkowski, prezident společnosti Cognor.
Podle jeho názoru se EU „postarala“ o kritické materiály, zatímco ostatní suroviny jsou zanedbávány.
– Ocelový šrot sice nemusí být tak strategickou nebo kritickou surovinou jako měď nebo kovy platinové skupiny, protože to jsou opravdu úplně jiné příběhy, ale je to nesmírně důležitá surovina pro celý ocelářský průmysl, a zejména pro takzvaný elektrotechnický ocelářský průmysl, který například naše skupina zastupuje – zdůrazňuje.
Ocelový šrot byl po několik dní strategickou surovinou, ale rozhodovací kruhy Evropské unie ho přeškrtly.
– Argument, který se zde používá, je, že v Evropské unii je v současné době poměrně velký nadbytek ocelového šrotu, a to je pravda. Všimněte si prosím, co se děje. Směřujeme k elektrometalurgii, vysokopecní metalurgie je špatná. A to znamená nárůst poptávky po šrotu. V této situaci jeden postup odporuje druhému, poznamenává manažer.
Podle jeho názoru je nutná změna přístupu.
– Musíme okamžitě zavést příslušné předpisy, které budou v první řadě monitorovat odliv ocelového šrotu z Evropy a kam je posílán – dodává Przemyslaw Sztuczkowski.
***
Text vychází z diskuse s názvem „Kritické suroviny“, která se konala během 17. Evropského ekonomického kongresu v Katovicích.
© Materiál chráněný autorským právem – pravidla pro přetisk jsou uvedena v pravidlech
Europa się obudziła, jednak o surowcach powinna myśleć jeszcze więcej.
Z jednej strony dobrze, że Europa zaczyna dostrzegać wagę surowców krytycznych. Z drugiej szkoda, że tak późno. Co więcej, już teraz powinniśmy zadbać także o te surowce, których wydaje się, że mamy pod dostatkiem. Ważną w tym rolę odgrywa nasz kraj.
Dodano: 2 maja 2025 14:00
- Europa obudziła się i zaczyna myśleć o surowcach.
- Powinna jednak sięgnąć swoimi planami poza oczywiste obecnie zmiany.
- Wiele wskazuje, że tych surowców, których obecnie jest pod dostatkiem, już niedługo może być zbyt mało.
Po tym, jak Chiny ograniczają dostawy surowców krytycznych, wiele państw zrozumiało, że rywalizacja gospodarcza może mieć nowy wymiar. Przewagę zyska bowiem ten, kto ma dostęp do tantalu, niobu czy litu. To efekt dynamicznego rozwoju nowych technologii i wzrostu zapotrzebowania na – jak jeszcze niedawno się wydawało – bardzo egzotyczne pierwiastki. Jednak problem dotyka i bardziej popularnych surowców.
Świat potrzebuje materiałów krytycznych dla nowych technologii
Jak zauważa prof. Dominik Kopiński, starszy doradca w zespole gospodarki światowej Polskiego Instytutu Ekonomicznego, materiały krytyczne są obecnie fundamentem bezpieczeństwa – wynika to z ich rosnącego znaczenia i zapotrzebowania na nie.
Jak wskazuje, samochód elektryczny to 200 kilogramów metali nieżelaznych, podczas gdy samochód z napędem spalinowym to tylko 60 kilogramów.
Metale nieżelazne coraz większe znaczenie mają w technologiach wojskowych. Na przykład myśliwiec F-35 „zużywa“ aż pół tony cennych i rzadkich metali.
To, co jest niebezpieczne, to fakt, że Europa jest uzależniona od zagranicznych dostawców surowców krytycznych. Prym wiodą m.in. chińskie firmy, ale np. w niobie (pierwiastek charakteryzujący się wysoką odpornością na korozję i wysoką temperaturą topnienia) niemal w stu procentach UE uzależniona jest od Brazylii, a bor (półmetal wykorzystywany m.in. w półprzewodnikach) praktycznie w całości jest kupowany w Turcji.
Jak mówi Kopiński, uzależnienie się od jednego dostawcy jest groźne. Jego zdaniem to, że Unia Europejska chce to zmienić, jest dobrym krokiem.
Zdaniem Piotra Skorynki, dyrektora regionalnego EIT RawMaterials, Europa może i powinna stymulować zwiększenie potencjału w dziedzinie materiałów ziem rzadkich. Zdaniem menedżera każdy kraj ze względu na różnorodność języków, różnorodność systemów prawnych musi się dostosować do zaleceń Komisji Europejskiej.
– Na szczęście widoczne jest zainteresowanie zwiększeniem potencjału, pojawiają się też coraz większe środki na konkretne inwestycje związane z pozyskiwaniem surowców krytycznych i surowców strategicznych dla Unii Europejskiej – zauważa Piotr Skorynko.
Tyle że według europosła Michała Koboski wciąż jesteśmy na początku drogi.
– Wszyscy mówimy o bezpieczeństwie, o bezpieczeństwie globalnym i nagle się okazało, że sprawy dotyczące surowców – w tym tych krytycznych surowców, krytycznych metali, pierwiastków ziem rzadkich – są jednym z kluczowych elementów dbania właśnie o bezpieczeństwo, czego wcześniej nie było – zauważa polityk.
– Na szczęście widać zmiany – dodaje Kobosko.
– Pod koniec marca tego roku została wybrana pierwsza grupa projektów związanych z surowcami krytycznymi, wspierana i preferowana przez Komisję Europejską. Są tam także i polskie. To jest ciągle jeszcze, powiedziałbym, sam początek, ale jest już pełne zrozumienie w Brukseli, że o naszej przyszłości będzie decydował także dostęp do surowców – zaznacza Kobosko.
Zarazem odniósł się do naszych krajowych działań. Zdaniem polityka zbyt mało lobbujemy, a nasz głos jest słabo słyszalny. – Jak się ma 21 lat, bo my mamy tyle w Unii Europejskiej za kilka dni, to czas trochę dojrzeć i mówić mocniejszym, wspólnym głosem w tak ważnych sprawach, jak strategia surowcowa – uważa europoseł.
Mamy potężne atuty na Dolnym Śląsku i w Zawierciu
Warto jednak zaznaczyć, że nasz kraj na tle Europy wcale nie wygląda aż tak źle. A siłą napędową naszej gospodarki surowcowej mogą być dwie spółki: KGHM i Elemental.
– Proszę zwrócić uwagę, że za ubiegły rok w Europie zużycie miedzi było na poziomie mniej więcej 3,8 mln ton. Wyprodukowano w Europie miedzi rafinowanej 2,5 mln ton, czyli około 1,3 mln musieliśmy sprowadzić – wskazuje Zbigniew Bryja, wiceprezes KGHM, odpowiadający za rozwój spółki.
To jednak nie koniec. Jak zauważa menadżer, spośród 2,5 mln ton jedynie 780 tys. ton stanowiła miedź górnicza. Reszta to są złomy tudzież koncentraty obce, a na 780 tys. ton miedzi górniczej połowa to KGHM. – Zajmujemy pierwsze miejsce w Europie w produkcji miedzi górniczej. Pierwsze miejsce w Europie w zakresie miedzi rafinowanej i jesteśmy w stanie tę pozycję utrzymać. Jesteśmy stabilizatorem systemu – twierdzi Zbigniew Bryja.
Jak dodaje, produkcja może być utrzymana jeszcze przez wiele lat, bo sprzyjają temu złoże i postęp technologiczny.
Spółka chciałaby, aby Unia wspierała takie firmy, jak nasz KGHM, bo mają one strategiczne dla Europy znaczenie.
Przy okazji warto zwrócić uwagę na jeszcze jeden aspekt funkcjonowania naszego potentata – chodzi o tzw. podatek miedziowy.
– Proszę sobie uświadomić, że 4 miliardy złotych podatku od niektórych kopalin, które w zeszłym roku zapłaciliśmy jako jedyna firma w Polsce, to jest mniej więcej tyle, ile wynosi plan inwestycyjny. Można by za to wybudować coś więcej, właśnie pomyśleć o przyszłości, o rozwoju – ocenia wiceprezes.
Drugą polską spółką odgrywającą coraz większe znaczenie jest zawierciański Elemental. Spółka specjalizuje się w recyklingu. Firma ma bardzo ambitne plany.
– W ciągu dekady na rozbudowę zdolności recyklingu metali wydamy miliard dolarów. Nasza firma znalazła się na liście firm i inicjatyw wspieranych przez UE jako jedna z 2 polskich spółek – mówi prezes Elemental Paweł Jarski.
– Jest to oczywiście duże wyróżnienie, ale ono nie gwarantuje nam żadnych środków – zauważa menedżer.
Jednak firma liczy, że jej znaczenie zostanie dostrzeżone. Bo jest jedną z dwóch największych spółek na świecie, wykonujących pełen recykling metali z tych grup.
– Jesteśmy zdecydowanie największą firmą w Europie – większą niż 4 pozostałe podmioty razem wzięte. Natomiast ta nowa inwestycja, którą realizujemy, obejmuje dwa obszary. Pierwszy obszar jest to obszar związany z miedzią, oczywiście wtórną miedzią, pochodzącą z układów elektronicznych. Dzięki niej chcemy wskoczyć do piątki największych producentów miedzi w Europie – zaznacza Jarski.
To jednak nie koniec.
– W obszarze recyklingu i przetwórstwa metali bateryjnych litu, niklu i kobaltu chcemy być liderem – dodaje menedżer.
Europa rozumie potrzebę zmian, ale widać i zagrożenia
Choć obecnie widać, że Unia Europejska rozumie potrzebę zwiększenia własnej bazy surowcowej, to zarazem widać i niepokojące trendy.
Pierwszym jest kwestia kadr. Jak przyznaje Jerzy Lis, rektor AGH, choć obecnie mamy kadry pracownicze, mamy kadry badawcze i mamy kadry, które mogą kształcić, to przyszłość nie jest tak różowa.
– Powiem bardzo brutalnie: od 5 lat jako uczelnie kołatamy do ministerstwa, żeby otworzyć kierunki zamawiane, jeżeli chodzi o wydobycie – i to wcale nie dla węgla, tylko dla wszystkich surowców. Wydziały geologiczne muszą się rozwijać – apeluje naukowiec.
Jak uważa, bez nakładów na naukę, z kształceniem kadr na przyszłość może być problem.
Jeszcze inny problem surowcowy zauważa Przemysław Sztuczkowski, prezes Cognora.
Jego zdaniem Unia „wzięła“ się za materiały krytyczne, tymczasem zaniedbywane są inne surowce.
– Złom stalowy może nie jest tak bardzo surowcem strategicznym czy krytycznym, jak miedź czy platynowce, bo rzeczywiście są to zupełnie inne bajki, natomiast jest niezwykle istotnym surowcem dla całej branży hutniczej, a szczególnie dla tak zwanego hutnictwa elektrycznego, które na przykład nasza grupa reprezentuje – podkreśla.
Przez kilka dni złom stalowy był surowcem strategicznym, ale został wykreślony przez kręgi decyzyjne Unii Europejskiej.
– Posłużono się tu argumentami, że w tej chwili jest dosyć duża nadpodaż złomu stalowego w Unii Europejskiej i to jest prawda. Proszę zauważyć, co się dzieje. Idziemy w kierunku hutnictwa elektrycznego, wielkopiecowe jest złe. A to oznacza wzrost zapotrzebowania na złom. W tej sytuacji jedno działanie przeczy drugiemu – zauważa menedżer.
W jego opinii konieczna jest zmiana podejścia.
– Musimy natychmiast wprowadzić odpowiednie regulacje, które przede wszystkim zaczną monitorować wypływ złomu stalowego z Europy, a także gdzie on jest wysyłany – dodaje Przemysław Sztuczkowski.
***
Tekst powstał w oparciu o dyskusję zatytułowaną „Surowce krytyczne“, jaka miała miejsce podczas XVII Europejskiego Kongresu Gospodarczego w Katowicach.
© Materiał chroniony prawem autorskim – zasady przedruków określa regulamin